مقالات
اعمال عید قربان
عید قربان مبارک
خلاصه :
باسمه تعالی
روز دهم ماه ذوالحجه، روز عید قربان است که بسیار برجسته است. در مفاتیح‌الجنان برای این روز بزرگ، انجام چند عمل را سفارش کرده‌اند:
اعمال روز عید قربان
اعمال روز عید قربان عبارت‌اند از:
- نماز عید قربان
- غسل
- دعای چهلوششم صحیفه کامله سجادیه
- دعای چهلوهشتم صحیفه کامله سجادیه
- دعای ندبه
- قربانی کردن
- خواندن تکبیرات
در این مقاله، به‌طور مفصل به اعمال روز عید قربان می‌پردازیم:
نماز عید قربان
نماز عید قربان به همان صورت که در اعمال روز عید فطر ذکر شد؛ اما در این روز مستحب است پس از نماز از گوشت قربانی خورده شود.
غسل
غسل که در این روز مستحب مؤکد است و بعضی از علما آن را واجب دانسته‌اند.
دعای چهلوششم صحیفه کامله سجادیه
خواندن دعاهایی که پیش از نماز عید و بعد از آن وارد شده است. آن دعاها در کتاب «اقبال» آمده که یکی از آن‌ها دعای چهلوششم صحیفه کامله سجادیه است:
(۱) یَا مَنْ یَرْحَمُ مَنْ لَا یَرْحَمُهُ الْعِبَادُ.
ای آن‌که رحم می‌کند به کسی که بندگان به او رحم نمی‌کنند!
(۲) وَ یَا مَنْ یَقْبَلُ مَنْ لَا تَقْبَلُهُ الْبِلَادُ.
ای آن‌که می‌پذیرد کسی را که کشورها نمی‌پذیرند!
(۳) وَ یَا مَنْ لَا یَحْتَقِرُ أَهْلَ الْحَاجَهِ إِلَیْهِ.
ای آن‌که نیازمندان درگاهش را حقیر و کوچک نمی‌شمرد!
(۴) وَ یَا مَنْ لَا یُخَیِّبُ الْمُلِحِّینَ عَلَیْهِ.
ای آن‌که اصرارکنندگان به پیشگاهش را ناامید نمی‌کند!
(۵) وَ یَا مَنْ لَا یَجْبَهُ بِالرَّدِّ أَهْلَ الدَّالَّهِ عَلَیْهِ.
ای آن‌که دست رد به سینۀ کسانی که عمل خود را در برابر حضرتش بزرگ می‌شمارند، نمی‌زند!
(۶) وَ یَا مَنْ یَجْتَبِی صَغِیرَ مَا یُتْحَفُ بِهِ، وَ یَشْکُرُ یَسِیرَ مَا یُعْمَلُ لَهُ.
ای آن‌که ارمغان و هدیۀ کوچک را می‌پذیرد و اندک کاری که برایش انجام می‌گیرد، سپاس می‌نهد!
(۷) وَ یَا مَنْ یَشْکُرُ عَلَى الْقَلِیلِ وَ یُجَازِی بِالْجَلِیلِ.
و ای آن‌که عمل کم را قدرشناسی می‌کند و پاداش بزرگ می‌دهد!
(۸) وَ یَا مَنْ یَدْنُو إِلَى مَنْ دَنَا مِنْهُ.
و ای آن‌که هرکه به او نزدیک شود، به او نزدیک می‌شود!
(۹) وَ یَا مَنْ یَدْعُو إِلَى نَفْسِهِ مَنْ أَدْبَرَ عَنْهُ.
و ای آن‌که هرکه را از او روی گردانده، به‌سوی خود می‌خواند!
(۱۰) وَ یَا مَنْ لَا یُغَیِّرُ النِّعْمَهَ، وَ لَا یُبَادِرُ بِالنَّقِمَهِ.
و ای آن‌که نعمت را تغییر نمی‌دهد و به انتقام شتاب نمی‌ورزد!
(۱۱) وَ یَا مَنْ یُثْمِرُ الْحَسَنَهَ حَتَّى یُنْمِیَهَا، وَ یَتَجَاوَزُ عَنِ السَّیِّئَهِ حَتَّى یُعَفِّیَهَا.
و ای آن‌که نیکی را به بار می‌نشاند تا آن را بیفزاید و از بدی می‌گذرد تا آن را محو و نابود کند!
(۱۲) انْصَرَفَتِ الْآمَالُ دُونَ مَدَى کَرَمِکَ بِالْحَاجَاتِ، وَ امْتَلَأَتْ بِفَیْضِ جُودِکَ أَوْعِیَهُ الطَّلِبَاتِ، وَ تَفَسَّخَتْ دُونَ بُلُوغِ نَعْتِکَ الصِّفَاتُ، فَلَکَ الْعُلُوُّ الْأَعْلَى فَوْقَ کُلِّ عَالٍ، وَ الْجَلَالُ الْأَمْجَدُ فَوْقَ کُلِّ جَلَالٍ.
آرزوها پیش از رسیدن به نهایت کرمت، حاجت روا برگشتند و ظرف‌های طلب به فیض بخششت لبریز شدند و اوصاف پیش از رسیدن به وصفت، از هم گسیختند. برتری در بالاترین مرتبه‌اش که فراز هر برتری است، مخصوص توست و جلال امجد که فوق هر جلال است، ویژۀ توست.
(۱۳) کُلُّ جَلِیلٍ عِنْدَکَ صَغِیرٌ، وَ کُلُّ شَرِیفٍ فِی جَنْبِ شَرَفِکَ حَقِیرٌ، خَابَ الْوَافِدُونَ عَلَى غَیْرِکَ، وَ خَسِرَ الْمُتَعَرِّضُونَ إِلَّا لَکَ، وَ ضَاعَ الْمُلِمُّونَ إِلَّا بِکَ، وَ أَجْدَبَ الْمُنْتَجِعُونَ إِلَّا مَنِ انْتَجَعَ فَضْلَکَ.
هر بزرگی نزد تو کوچک و هر شریفی در کنار شرفت حقیر است. آنان که به‌سوی غیر تو کوچ کردند، ناامید شدند و آنان که جز تو را خواستند، به خسارت نشستند و آنان که به درگاه غیر تو فرود آمدند، تباه شدند و نعمت‌خواهان جز آنان که از فضل و احسان تو نعمت خواستند، دچار تهی‌دستی و قحطی شدند.
(۱۴) بَابُکَ مَفْتُوحٌ لِلرَّاغِبِینَ، وَ جُودُکَ مُبَاحٌ لِلسَّائِلِینَ، وَ إِغَاثَتُکَ قَرِیبَهٌ مِنَ الْمُسْتَغِیثِینَ.
باب رحمتت به روی علاقه‌مندان باز، وجود و سخایت برای گدایان رایگان و فریادرسی‌ات به فریادخواهان نزدیک است.
(۱۵) لَا یَخِیبُ مِنْکَ الْآمِلُونَ، وَ لَا یَیْأَسُ مِنْ عَطَائِکَ الْمُتَعَرِّضُونَ، وَ لا یَشْقَى بِنَقِمَتِکَ الْمُسْتَغْفِرُونَ.
آرزومندان از تو نومید نمی‌شوند و درخواست‌کنندگان از عطایت مأیوس نمی‌گردند و آمرزش‌خواهان به کیفرت، بدبخت نمی‌شوند.
(۱۶) رِزْقُکَ مَبْسُوطٌ لِمَنْ عَصَاکَ، وَ حِلْمُکَ مُعْتَرِضٌ لِمَنْ نَاوَاکَ، عَادَتُکَ الْإِحْسَانُ إِلَى الْمُسِیئِینَ، وَ سُنَّتُکَ الْإِبْقَاءُ عَلَى الْمُعْتَدِینَ حَتَّى لَقَدْ غَرَّتْهُمْ أَنَاتُکَ عَنِ الرُّجُوعِ، وَ صَدَّهُمْ إِمْهَالُکَ عَنِ النُّزُوعِ.
سفرۀ روزی‌ات برای گنهکاران پهن است و بردباری‌ات به‌جانب کسی که با تو دشمنی ورزید، روی‌آورنده است. عادتت احسان به بدکاران و راه‌وروشت مهلت به متجاوزان است تاجایی‌که مدارایت، اینان را از بازگشت و توبه به درگاهت فریب داده و غافل ساخته و مهلت دادنت، ایشان را از خودداری از گناه بازداشته.
(۱۷) وَ إِنَّمَا تَأَنَّیْتَ بِهِمْ لِیَفِیئُوا إِلَى أَمْرِکَ، وَ أَمْهَلْتَهُمْ ثِقَهً بِدَوَامِ مُلْکِکَ، فَمَنْ کَانَ مِنْ أَهْلِ السَّعَادَهِ خَتَمْتَ لَهُ بِهَا، وَ مَنْ کَانَ مِنْ أَهْلِ الشَّقَاوَهِ خَذَلْتَهُ لَهَا.
جز این نیست که آنان را فرصت دادی، به‌خاطر اینکه به فرمانت بازگردند و محض اطمینان به دوام فرمانروایی‌ات مهلتشان دادی. پس آن‌که اهل سعادت بود، فرجام کارش را به سعادت ختم کردی و آن‌که اهل بدبختی بود، به بدبختی‌اش و اگذاشتی.
(۱۸) کُلُّهُمْ صَائِرُونَ، إِلَى حُکْمِکَ، وَ أَمُورُهُمْ آئِلَهٌ إِلَى أَمْرِکَ، لَمْ یَهِنْ عَلَى طُولِ مُدَّتِهِمْ سُلْطَانُکَ، وَ لَمْ یَدْحَضْ لِتَرْکِ مُعَاجَلَتِهِمْ بُرْهَانُکَ.
همۀ اینان چه سعادتمندان و چه شقاوتمندان به حکم و حکومت تو بازمی گردند و کارشان منتهی به فرمان تو می‌شود. طولانی شدن زمان زندگی گنهکاران، قدرت پادشاهی‌ات را سست نمی‌کند و شتاب نورزیدن در عقوبت و بازپرسی آنان، برهان و دلیلت را باطل نمی‌سازد.
(۱۹) حُجَّتُکَ قَائِمَهٌ لَا تُدْحَضُ، وَ سُلْطَانُکَ ثَابِتٌ لَا یَزُولُ، فَالْوَیْلُ الدَّائِمُ لِمَنْ جَنَحَ عَنْکَ، وَ الْخَیْبَهُ الْخَاذِلَهُ لِمَنْ خَابَ مِنْکَ، وَ الشَّقَاءُ الْأَشْقَى لِمَنِ اغْتَرَّ بِکَ.
حجّتت استوار و پابرجاست و باطل نگردد و پادشاهی‌ات ثابت و همیشگی است و از بین نمی‌رود. پس عذاب دائم بر کسی که از تو روی تافت و نومیدی ذلّت‌بار برای کسی که از تو نومید شد و بدترین تیره‌بختی برای کسی که به رحمت و کرم تو مغرور گشت.
(۲۰) مَا أَکْثَرَ تَصَرُّفَهُ فِی عَذَابِکَ، وَ مَا أَطْوَلَ تَرَدُّدَهُ فِی عِقَابِکَ، وَ مَا أَبْعَدَ غَایَتَهُ مِنَ الْفَرَجِ، وَ مَا أَقْنَطَهُ مِنْ سُهُولَهِ الْمَخْرَجِ! عَدْلًا مِنْ قَضَائِکَ لَا تَجُورُ فِیهِ، وَ إِنْصَافاً مِنْ حُکْمِکَ لَا تَحِیفُ عَلَیْهِ.
چه بسیار دگرگونی‌هایی که در عذابت برای او هست و چه بسیار زمان طولانی و درازی که در عرصۀ کیفرت رفت‌وآمد خواهد داشت و فرج و گشایش از چنین انسانی چه اندازه دور است و از رهایی یافتن از جهنم به‌آسانی و سهولت، چه بسیار ناامید است. این مجازات‌ها، بر اساس عدالت در حکم توست که در آن ستم نمی‌کنی و از انصاف در فرمان توست که ظلمی در آن روا نمی‌داری.
(۲۱) فَقَدْ ظَاهَرْتَ الْحُجَجَ، وَ أَبْلَیْتَ الْأَعْذَارَ، وَ قَدْ تَقَدَّمْتَ بِالْوَعِیدِ، وَ تَلَطَّفْتَ فِی التَّرْغِیبِ، وَ ضَرَبْتَ الْأَمْثَالَ، وَ أَطَلْتَ الْإِمْهَالَ، وَ أَخَّرْتَ وَ أَنْتَ مُسْتَطِیعٌ لِلمُعَاجَلَهِ، وَ تَأَنَّیْتَ وَ أَنْتَ مَلِی‌ءٌ بِالْمُبَادَرَهِ.
همانا حجت‌هایت را برای بیداری مردم، پی‌درپی آوردی و دلیل و عذرت را به‌سوی آنان فرستادی و تهدیدت را یادآور شدی و در ترغیب بندگان به ایمان و عمل، لطف و مدارا را به کار گرفتی و برای بیداری آنان مثل‌ها زدی و مهلت به مردم را طولانی کردی. کیفر را به تأخیر انداختی؛ درحالی‌که بر شتابِ به عذاب توانا بودی و فرصت دادی درصورتی‌که بر عجله قدرت داشتی.
(۲۲) لَمْ تَکُنْ أَنَاتُکَ عَجْزاً، وَ لَا إِمْهَالُکَ وَهْناً، وَ لَا إِمْسَاکُکَ غَفْلَهً، وَ لَا انْتِظَارُکَ مُدَارَاهً، بَلْ لِتَکُونَ حُجَّتُکَ أَبْلَغَ، وَ کَرَمُکَ أَکْمَلَ، وَ إِحْسَانُکَ أَوْفَى، وَ نِعْمَتُکَ أَتَمَّ، کُلُّ ذَلِکَ کَانَ وَ لَمْ تَزَلْ، وَ هُوَ کَائِنٌ وَ لَا تَزَالُ.
مدارایت از روی ناتوانی و مهلت دادنت از باب سستی و خودداری‌ات به‌خاطر غفلت و به تأخیر انداختنت از روی مدارا و سازش نبود؛ بلکه برای این بوده که حجتت رساتر و بزرگواری‌ات کامل‌تر و احسانت فراگیرتر و نعمتت تمام‌تر باشد. تمام این‌ها بود و هست و خواهد بود.
(۲۳) حُجَّتُکَ أَجَلُّ مِنْ أَنْ تُوصَفَ بِکُلِّهَا، وَ مَجْدُکَ أَرْفَعُ مِنْ أَنْ یُحَدَّ بِکُنْهِهِ، وَ نِعْمَتُکَ أَکْثَرُ مِنْ أَنْ تُحْصَى بِأَسْرِهَا، وَ إِحْسَانُکَ أَکْثَرُ مِنْ أَنْ تُشْکَرَ عَلَى أَقَلِّهِ.
حجتت برتر از آن است که بتوان همۀ آن را به دایرۀ وصف کشید و بزرگی‌ات بالاتر از آن است که بتوان به عمق و ژرفای آن رسید و نعمتت بیش از آن است که کمترینش سپاس شود.
(۲۴) وَ قَدْ قَصَّرَ بِیَ السُّکُوتُ عَنْ تَحْمِیدِکَ، وَ فَهَّهَنِیَ الْإِمْسَاکُ عَنْ تَمْجِیدِکَ، وَ قُصَارَایَ الْإِقْرَارُ بِالْحُسُورِ، لَا رَغْبَهً- یَا إِلَهِی- بَلْ عَجْزاً.
اکنون نبود زبان سخن، مرا از سپاسگزاری‌ات ناتوان ساخته و خودداری از بزرگداشتت مرا عاجز و ناتوان کرده و نهایت قدرتم این است که به درماندگی از سپاست اقرار کنم. ای خدای من! این درماندگی از سپاس نه از بی‌رغبتی، بلکه از ناتوانی من است.
(۲۵) فَهَا أَنَا ذَا أَؤُمُّکَ بِالْوِفَادَهِ، وَ أَسْأَلُکَ حُسْنَ الرِّفَادَهِ، فَصَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، وَ اسْمَعْ نَجْوَایَ، وَ اسْتَجِبْ دُعَائِی، وَ لَا تَخْتِمْ یَوْمِی بِخَیْبَتِی، وَ لَا تَجْبَهْنِی بِالرَّدِّ فِی مَسْأَلَتِی، وَ أَکْرِمْ مِنْ عِنْدِکَ مُنْصَرَفِی، وَ إِلَیْکَ مُنْقَلَبِی، إِنَّکَ غَیْرُ ضَائِقٍ بِمَا تُرِیدُ، وَ لَا عَاجِزٍ عَمَّا تُسْأَلُ، وَ أَنْتَ عَلَى کُلِّ شَیْ‌ءٍ قَدِیرٌ، وَ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّهَ إِلَّا بِاللَّهِ الْعَلِیِّ الْعَظِیمِ.
اینک منم که آمدن به درگاه تو را قصد می‌کنم و از حضرتت توقع پذیرایی نیک دارم. پس بر محمد و آلش درود فرست و رازم را بشنو و دعایم را مستجاب کن و روزم را به نومیدی ختم مفرما و نسبت به گدایی‌ام، دست رد به سینه‌ام نزن و رفتنم را از نزدت و بازگشتم را به‌سویت گرامی دار؛ زیرا هرچه را اراده کنی، از انجامش دچار سختی نمی‌شوی و در برآوردن آنچه از تو خواسته شود، عاجز نیستی و تو بر هر کاری توانایی و حول و قوّه‌ای نیست جز به خدای بلندمرتبۀ بزرگ.
دعای چهلوهشتم صحیفه کامله سجادیه
همچنین خواندن دعای چهلوهشتم صحیفه سجادیه را سفارش کرده‌اند که شاید بهترین دعا در این روز باشد:
(۱) اللَّهُمَّ هَذَا یَوْمٌ مُبَارَکٌ مَیْمُونٌ، وَ الْمُسْلِمُونَ فِیهِ مُجْتَمِعُونَ فِی أَقْطَارِ أَرْضِکَ، یَشْهَدُ السَّائِلُ مِنْهُمْ وَ الطَّالِبُ وَ الرَّاغِبُ وَ الرَّاهِبُ وَ أَنْتَ النَّاظِرُ فِی حَوَائِجِهِمْ، فَأَسْأَلُکَ بِجُودِکَ وَ کَرَمِکَ وَ هَوَانِ مَا سَأَلْتُکَ عَلَیْکَ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ.
خدایا! امروز، روز مبارک و میمونی است. مسلمانان در این روز در نواحی زمینت جمعند؛ مسلمانان سائل و خواهنده و امیدوار و ترسان، در اجتماعات حاضر می‌شوند و تو به جود و کرمت بینای به حاجات آنانی و آسان بودن مسئلتم در دایرۀ قدرتت. از حضرتت می‌خواهم که بر محمد و آلش درود فرستی.
(۲) وَ أَسْأَلُکَ اللَّهُمَّ رَبَّنَا بِأَنَّ لَکَ الْمُلْکَ، وَ لَکَ الْحَمْدَ، لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ، الْحَلِیمُ الْکَرِیمُ الْحَنَّانُ الْمَنَّانُ ذُو الْجَلالِ وَ الْإِکْرامِ، بَدِیعُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ، مَهْمَا قَسَمْتَ بَیْنَ عِبَادِکَ الْمُؤْمِنِینَ: مِنْ خَیْرٍ أَوْ عَافِیَهٍ أَوْ بَرَکَهٍ أَوْ هُدًى أَوْ عَمَلٍ بِطَاعَتِکَ، أَوْ خَیْرٍ تَمُنُّ بِهِ عَلَیْهِمْ تَهْدِیهِمْ بِهِ إِلَیْکَ، أَوْ تَرْفَعُ لَهُمْ عِنْدَکَ دَرَجَهً، أَوْ تُعْطِیهِمْ بِهِ خَیْراً مِنْ خَیْرِ الدُّنْیَا وَ الْآخِرَهِ أَنْ تُوَفِّرَ حَظِّی وَ نَصِیبِی مِنْهُ.
خدایا! پروردگارا! از تو درخواست می‌کنم، به این خاطر که فرمانرواییِ بر هستی از آنِ توست و سپاس، ویژۀ حضرت توست. خدایی جز تو نیست، بردبار و کریمی، مهربان و بسیار نعمت‌دهنده‌ای، دارای عظمت و اکرامی، پدیدآورندۀ آسمان‌ها و زمینی، هر مقدار بین بندگان مؤمنت تقسیم می‌کنی، از خیر یا سلامتی همه‌جانبه یا برکت یا هدایت یا عمل به طاعت یا خیر خاصی که به‌سبب آن بر آنان منت می‌نهی و به‌واسطۀ آن به‌سوی خودت هدایتشان می‌کنی یا در پیشگاهت درجۀ آنان را بالا می‌بری، یا از برکت آن خیری از خیر دنیا و آخرت به آنان عنایت می‌کنی، بهره و نصیب مرا از آن خیر، سرشار و فراوان گردانی.
(۳) وَ أَسْأَلُکَ اللَّهُمَّ بِأَنَّ لَکَ الْمُلْکَ وَ الْحَمْدَ، لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ، أَنْ تُصَلِّیَ عَلَى مُحَمَّدٍ عَبْدِکَ وَ رَسُولِکَ وَ حَبِیبِکَ وَ صِفْوَتِکَ وَ خِیَرَتِکَ مِنْ خَلْقِکَ، وَ عَلَى آلِ مُحَمَّدٍ الْأَبْرَارِ الطَّاهِرِینَ الْأَخْیَارِ صَلَاهً لَا یَقْوَى عَلَى إِحْصَائِهَا إِلَّا أَنْتَ، وَ أَنْ تُشْرِکَنَا فِی صَالِحِ مَنْ دَعَاکَ فِی هَذَا الْیَوْمِ مِنْ عِبَادِکَ الْمُؤْمِنِینَ، یَا رَبَّ الْعَالَمِینَ، وَ أَنْ تَغْفِرَ لَنَا وَ لَهُمْ، إِنَّکَ عَلى کُلِّ شَیْ‌ءٍ قَدِیرٌ.
خدایا! از تو می‌خواهم به این خاطر که فرمانروایی و حمد ویژۀ توست و خدایی جز تو نیست، به اینکه بر محمّد، بنده‌ات و فرستاده‌ات و حبیبت و برگزیده‌ات و اختیارشدۀ از آفریده‌هایت و بر آل محمّد، نیکوکاران، پاکان و خوبان درود فرستی؛ درودی که هیچ‌کس جز تو قدرت شمردن آن را نداشته باشد و ما را در دعای شایستۀ هرکس از بندگان مؤمنت که تو را در این روز می‌خواند، شریک کنی، ای پروردگار جهانیان! و ما و ایشان را بیامرزی که تو بر هر کاری توانایی.
(۴) اللَّهُمَّ إِلَیْکَ تَعَمَّدْتُ بِحَاجَتِی، وَ بِکَ أَنْزَلْتُ الْیَوْمَ فَقْرِی وَ فَاقَتِی وَ مَسْکَنَتِی، وَ إِنِّی بِمَغْفِرَتِکَ وَ رَحْمَتِکَ أَوْثَقُ مِنِّی بِعَمَلِی، وَ لَمَغْفِرَتُکَ وَ رَحْمَتُکَ أَوْسَعُ مِنْ ذُنُوبِی، فَصَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ تَوَلَّ قَضَاءَ کُلِّ حَاجَهٍ هِیَ لِی بِقُدْرَتِکَ عَلَیْهَا، وَ تَیْسِیرِ ذَلِکَ عَلَیْکَ، وَ بِفَقْرِی إِلَیْکَ، وَ غِنَاکَ عَنِّی، فَإِنِّی لَمْ أُصِبْ خَیْراً قَطُّ إِلَّا مِنْکَ، وَ لَمْ یَصْرِفْ عَنِّی سُوءاً قَطُّ أَحَدٌ غَیْرُکَ، وَ لَا أَرْجُو لِأَمْرِ آخِرَتِی وَ دُنْیَایَ سِوَاکَ.
خدایا! با حاجتم آهنگ درگاه تو کردم و بار تهی‌دستی و نداری و بیچارگی‌ام را به درگاهت فرود آوردم و من به آمرزش و رحمتت تا به عمل و کردارم مطمئن‌ترم و هرآینه آمرزش و رحمتت از گناهانم وسیع‌تر است. پس بر محمد و آل محمد درود فرست. روا کردن هر حاجتم را خود بر عهده گیر؛ به‌خاطر قدرتی که بر روا کردنش داری و آسان بودنش در برابر نیرومندی‌ات و محض نیازم به حضرتت و بی‌نیازی‌ات از من. مسلماً من به خیری نرسیدم جز از جانب تو و هرگز احدی شرّی را از من برنگرداند غیر تو و در امر آخرت و دنیایم به کسی جز تو امید ندارم.
(۵) اللَّهُمَّ مَنْ تَهَیَّأَ وَ تَعَبَّأَ وَ أَعَدَّ وَ اسْتَعَدَّ لِوِفَادَهٍ إِلَى مَخْلُوقٍ رَجَاءَ رِفْدِهِ وَ نَوَافِلِهِ وَ طَلَبَ نَیْلِهِ وَ جَائِزَتِهِ، فَإِلَیْکَ یَا مَوْلَایَ کَانَتِ الْیَوْمَ تَهْیِئَتِی وَ تَعْبِئَتِی وَ إِعْدَادِی وَ اسْتِعْدَادِی رَجَاءَ عَفْوِکَ وَ رِفْدِکَ وَ طَلَبَ نَیْلِکَ وَ جَائِزَتِکَ.
خدایا! هرکس برای وارد شدن به مخلوقی، به امید صله و بخشش و درخواست خیر و جایزه‌اش، تهیۀ ساز و برگ کرد و آماده و حاضر و مهیا شد؛ اما ای مولای من! فراهم آوردن ساز و برگم و آماده شدنم و حاضر گشتنم و مهیا شدنم، فقط برای وارد شدن بر توست؛ آن هم به امید عفو و صله‌ات و درخواست خیر و جایزه‌ات.
(۶) اللَّهُمَّ فَصَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ لَا تُخَیِّبِ الْیَوْمَ ذَلِکَ مِنْ رَجَائِی، یَا مَنْ لَا یُحْفِیهِ سَائِلٌ وَ لَا یَنْقُصُهُ نَائِلٌ، فَإِنِّی لَمْ آتِکَ ثِقَهً مِنِّی بِعَمَلٍ صَالِحٍ قَدَّمْتُهُ، وَ لَا شَفَاعَهِ مَخْلُوقٍ رَجَوْتُهُ إِلَّا شَفَاعَهَ مُحَمَّدٍ وَ أَهْلِ بَیْتِهِ عَلَیْهِ وَ عَلَیْهِمْ سَلَامُکَ.
خدایا! بر محمّد و آل محمّد درود فرست و آن امیدم را در این روز، به ناامیدی تبدیل مکن. ای که درخواست‌کننده‌ای او را به مشقت نمی‌اندازد و بخششی از توانگری‌اش نمی‌کاهد! من از جهت اعتماد به عمل شایسته‌ای که از پیش فرستادم و به امید شفاعت آفریده‌ای، جز شفاعت محمّد و اهل‌بیتش که درود و سلامت بر او و بر آنان باد، به پیشگاهت نیامدم.
(۷) أَتَیْتُکَ مُقِرّاً بِالْجُرْمِ وَ الْإِسَاءَهِ إِلَى نَفْسِی، أَتَیْتُکَ أَرْجُو عَظِیمَ عَفْوِکَ الَّذِی عَفَوْتَ بِهِ عَنِ الْخَاطِئِینَ، ثُمَّ لَمْ یَمْنَعْکَ طُولُ عُکُوفِهِمْ عَلَى عَظِیمِ الْجُرْمِ أَنْ عُدْتَ عَلَیْهِمْ بِالرَّحْمَهِ وَ الْمَغْفِرَهِ.
آمدم درحالی‌که به گناه و بدی‌ام نسبت به خود معترفم که آمدم و به عفو عظیمی که به‌وسیلۀ آن از خطاکاران گذشتی، امید دارم. سپس طول توقفشان بر گناه بزرگ، حضرتت را از اینکه با رحمت و مغفرت به آنان رو کنی، بازنداشت.
(۸) فَیَا مَنْ رَحْمَتُهُ وَاسِعَهٌ، وَ عَفْوُهُ عَظِیمٌ، یَا عَظِیمُ یَا عَظِیمُ، یَا کَرِیمُ یَا کَرِیمُ، صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ عُدْ عَلَیَّ بِرَحْمَتِکَ وَ تَعَطَّفْ عَلَیَّ بِفَضْلِکَ وَ تَوَسَّعْ عَلَیَّ بِمَغْفِرَتِکَ.
ای که رحمتش گسترده و عفوش بزرگ است،. ای بزرگ! ای بزرگ! ای کریم! ای کریم! بر محمّد و آل محمّد درود فرست. به رحمتت به من بازگرد و به احسانت بر من شفقت ورز و به آمرزشت بر من گشایش ده.
(۹) اللَّهُمَّ إِنَّ هَذَا الْمَقَامَ لِخُلَفَائِکَ وَ أَصْفِیَائِکَ وَ مَوَاضِعَ أُمَنَائِکَ فِی الدَّرَجَهِ الرَّفِیعَهِ الَّتِی اخْتَصَصْتَهُمْ بِهَا قَدِ ابْتَزُّوهَا، وَ أَنْتَ الْمُقَدِّرُ لِذَلِکَ، لَا یُغَالَبُ أَمْرُکَ، وَ لَا یُجَاوَزُ الْمَحْتُومُ مِنْ تَدْبِیرِکَ کَیْفَ شِئْتَ وَ أَنَّى شِئْتَ، وَ لِمَا أَنْتَ أَعْلَمُ بِهِ غَیْرُ مُتَّهَمٍ عَلَى خَلْقِکَ وَ لَا لِإِرَادَتِکَ حَتَّى عَادَ صِفْوَتُکَ وَ خُلَفَاؤُکَ مَغْلُوبِینَ مَقْهُورِینَ مُبْتَزِّینَ، یَرَوْنَ حُکْمَکَ مُبَدَّلًا، وَ کِتَابَکَ مَنْبُوذاً، وَ فَرَائِضَکَ مُحَرَّفَهً عَنْ جِهَاتِ أَشْرَاعِکَ، وَ سُنَنَ نَبِیِّکَ مَتْرُوکَهً.
خدایا! این مقام اقامۀ نماز عید قربان و جمعه که مخصوص خلفایت و برگزیدگانت و جایگاه امنای توست، در مرتبۀ بلندی است که آن را ویژۀ آنان قرار دادی؛ ولی غاصبان و غارتگران این مقام را از آن‌ها به غارت بردند و تو تقدیرکنندۀ آنی. فرمانت مغلوب کسی نشود و از تدبیر حتمی‌ات هرگونه که بخواهی و هر زمان که بخواهی فراتر نتوان رفت؛ به‌سبب اینکه تو آگاه‌تر به اموری و نسبت به آفریدنت و اراده‌ات متهم نیستی. کار این غارتگری نسبت به جایگاه عظیم عید و جمعه، تا آنجا رسید که برگزیدگانت و خلفایت، مغلوب و شکست‌خورده و حق به غارت رفته شدند. می‌دیدند که حکم و فرمانت تغییر یافته، کتابت دور انداخته شده، واجباتت از مسیر شرایعت به دست تحریف افتاده و سنت‌های پیامبرت متروک مانده است.
(۱۰) اللَّهُمَّ الْعَنْ أَعْدَاءَهُمْ مِنَ الْأَوَّلِینَ وَ الْآخِرِینَ، وَ مَنْ رَضِیَ بِفِعَالِهِمْ وَ أَشْیَاعَهُمْ وَ أَتْبَاعَهُمْ.
خدایا! دشمنانشان را از اولین و آخرین و هرکه به کردارشان راضی شد و طرف‌داران و پیروانشان را لعنت کن.
(۱۱) اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، إِنَّکَ حَمِیدٌ مَجِیدٌ، کَصَلَوَاتِکَ وَ بَرَکَاتِکَ وَ تَحِیَّاتِکَ عَلَى أَصْفِیَائِکَ إِبْرَاهِیمَ وَ آلِ إِبْرَاهِیمَ، وَ عَجِّلِ الْفَرَجَ وَ الرَّوْحَ وَ النُّصْرَهَ وَ التَّمْکِینَ وَ التَّأْیِیدَ لَهُمْ.
خدایا! بر محمّد و آل محمّد درود فرست؛ همانا تو ستوده و بزرگواری. مانند درودهایت و برکاتت و تحیّاتت بر برگزیدگانت، ابراهیم و آل ابراهیم و در گشایش کار و آسایش و یاری و تسلط و تأیید ایشان تعجیل فرما.
(۱۲) اللَّهُمَّ وَ اجْعَلْنِی مِنْ أَهْلِ التَّوْحِیدِ وَ الْإِیمَانِ بِکَ، وَ التَّصْدِیقِ بِرَسُولِکَ، وَ الْأَئِمَّهِ الَّذِینَ حَتَمْتَ طَاعَتَهُمْ مِمَّنْ یَجْرِی ذَلِکَ بِهِ وَ عَلَى یَدَیْهِ، آمِینَ رَبَّ الْعَالَمِینَ.
خدایا! مرا اهل توحید و ایمان به خود و تصدیق به رسولت و امامانی که طاعتشان را واجب فرموده‌ای، قرار ده؛ آن هم از جملۀ کسانی که توحید و ایمان به‌وسیلۀ آن‌ها و به‌دست آنان جریان پیدا می‌کند، آمین، ای پروردگار جهانیان!
(۱۳) اللَّهُمَّ لَیْسَ یَرُدُّ غَضَبَکَ إِلَّا حِلْمُکَ، وَ لَا یَرُدُّ سَخَطَکَ إِلَّا عَفْوُکَ، وَ لا یُجِیرُ مِنْ عِقَابِکَ إِلَّا رَحْمَتُکَ، وَ لَا یُنْجِینِی مِنْکَ إِلَّا التَّضَرُّعُ إِلَیْکَ وَ بَیْنَ یَدَیْکَ، فَصَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ هَبْ لَنَا- یَا إِلَهِی- مِنْ لَدُنْکَ فَرَجاً بِالْقُدْرَهِ الَّتِی بِهَا تُحْیِی أَمْوَاتَ الْعِبَادِ، وَ بِهَا تَنْشُرُ مَیْتَ الْبِلَادِ.
خدایا! خشمت را جز بردباریت برنمی‌گرداند و سخطت را جز عفوت رد نمی‌کند و از عقابت جز رحمتت پناه نمی‌دهد و مرا از عذاب تو جز زاری به درگاه تو و در برابر تو نجات نمی‌دهد. پس بر محمّد و آل محمّد درود فرست و ما را ای خدای من از سوی خود گشایش بخش؛ به قدرتی که مردگان را به آن زنده می‌کنی و سرزمین‌های مرده را به حرکت می‌آوری.
(۱۴) وَ لَا تُهْلِکْنِی- یَا إِلَهِی- غَمّاً حَتَّى تَسْتَجِیبَ لِی، وَ تُعَرِّفَنِی الْإِجَابَهَ فِی دُعَائِی، وَ أَذِقْنِی طَعْمَ الْعَافِیَهِ إِلَى مُنْتَهَى أَجَلِی، وَ لَا تُشْمِتْ بِی عَدُوِّی، وَ لَا تُمَکِّنْهُ مِنْ عُنُقِی، وَ لَا تُسَلِّطْهُ عَلَیَّ.
ای خدای من! مرا از غصۀ دوری از رحمتت هلاک مکن تا خواسته‌ام را اجابت فرمایی و مرا از اجابت دعایم آگاه کنی و مزۀ سلامت همه‌جانبه را تا پایان زندگی‌ام به من بچشان و دشمن‌شادم مکن و او را وبال گردنم مکن و بر من چیره مساز.
(۱۵) إِلَهِی إِنْ رَفَعْتَنِی فَمَنْ ذَا الَّذِی یَضَعُنِی، وَ إِنْ وَضَعْتَنِی فَمَنْ ذَا الَّذِی یَرْفَعُنِی، وَ إِنْ أَکْرَمْتَنِی فَمَنْ ذَا الَّذِی یُهِینُنِی، وَ إِنْ أَهَنْتَنِی فَمَنْ ذَا الَّذِی یُکْرِمُنِی، وَ إِنْ عَذَّبْتَنِی فَمَنْ ذَا الَّذِی یَرْحَمُنِی، وَ إِنْ أَهْلَکْتَنِی فَمَنْ ذَا الَّذِی یَعْرِضُ لَکَ فِی عَبْدِکَ، أَوْ یَسْأَلُکَ عَنْ أَمْرِهِ، وَ قَدْ عَلِمْتُ أَنَّهُ لَیْسَ فِی حُکْمِکَ ظُلْمٌ، وَ لَا فِی نَقِمَتِکَ عَجَلَهٌ، وَ إِنَّمَا یَعْجَلُ مَنْ یَخَافُ الْفَوْتَ، وَ إِنَّمَا یَحْتَاجُ إِلَى الظُّلْمِ الضَّعِیفُ، وَ قَدْ تَعَالَیْتَ- یَا إِلَهِی- عَنْ ذَلِکَ عُلُوّاً کَبِیراً.
خدای من! اگر بلندمقامم کنی، کیست که پستم کند؟ و اگر پستم کنی، کیست که مرا بلند مقام کند؟ و اگر مرا گرامی داری، کیست که خوارم کند؟ و اگر خوارم کنی، کیست که گرامی‌ام دارد؟ و اگر عذابم کنی، کیست که به من رحم کند؟ و اگر مرا هلاک کنی، کیست که دربارۀ بنده‌ات به تو اعتراض کند یا از تو درباره‌اش بازخواست نماید؟ و من به این حقیقت پی برده‌ام که در حکم و فرمانت ستمی نیست و در کیفرت شتاب و عجله‌ای وجود ندارد و جز این نیست که کسی در کیفر شتاب می‌ورزد که بیم از دست رفتن فرصت را دارد و جز این نیست که کسی به ستم نیازمند است که ناتوان است و تو ای خدای من از این امور برتر و بسیار بالاتری.
(۱۶) اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ لَا تَجْعَلْنِی لِلْبَلَاءِ غَرَضاً، وَ لَا لِنَقِمَتِکَ نَصَباً، وَ مَهِّلْنِی، وَ نَفِّسْنِی، وَ أَقِلْنِی عَثْرَتِی، وَ لَا تَبْتَلِیَنِّی بِبَلَاءٍ عَلَى أَثَرِ بَلَاءٍ، فَقَدْ تَرَى ضَعْفِی وَ قِلَّهَ حِیلَتِی وَ تَضَرُّعِی إِلَیْکَ.
خدایا! بر محمّد و آل محمّد درود فرست و مرا هدف بالا و نشانۀ انتقام و مجازات قرار مده و مهلتم ده و اندوهم را بزدای و از لغزش‌هایم بگذر و به بلایی دنبال بلا گرفتارم مکن؛ چراکه ناتوانی و کمی تدبیر و زاری‌ام را به درگاهت می‌بینی.
(۱۷) أَعُوذُ بِکَ اللَّهُمَّ الْیَوْمَ مِنْ غَضَبِکَ، فَصَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، وَ أَعِذْنِی.
خدایا! در این روز از خشمت به تو پناه می‌آورم؛ پس بر محمّد و آلش درود فرست و پناهم ده.
(۱۸) وَ أَسْتَجِیرُ بِکَ الْیَوْمَ مِنْ سَخَطِکَ، فَصَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، وَ أَجِرْنِی.
و در این روز از سخط تو، از خودت امان می‌خواهم، پس بر محمّد و آلش درود فرست و امانم ده.
(۱۹) وَ أَسْأَلُکَ أَمْناً مِنْ عَذَابِکَ، فَصَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، وَ آمِنِّی.
و ایمنی از عذابت را درخواست دارم؛ پس بر محمّد و آلش درود فرست و ایمنم ساز.
(۲۰) وَ أَسْتَهْدِیکَ، فَصَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، وَ اهْدِنِی.
و از تو هدایت می‌خواهم؛ پس بر محمّد و آلش درود فرست و هدایتم کن.
(۲۱) وَ أَسْتَنْصِرُکَ، فَصَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، وَ انْصُرْنِی.
و از تو یاری می‌طلبم؛ پس بر محمّد و آلش درود فرست و یاری‌ام ده،
(۲۲) وَ أَسْتَرْحِمُکَ، فَصَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، وَ ارْحَمْنِی.
و از تو درخواست رحمت می‌کنم؛ پس بر محمّد و آلش درود فرست و به من رحم کن.
(۲۳) وَ أَسْتَکْفِیکَ، فَصَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، وَ اکْفِنِی.
و از تو بی‌نیازی می‌خواهم؛ پس بر محمّد و آلش درود فرست و بی‌نیازم کن.
(۲۴) وَ أَسْتَرْزِقُکَ، فَصَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، وَ ارْزُقْنِی.
و از تو درخواست روزی دارم؛ پس بر محمّد و آلش درود فرست و روزی‌ام ده.
(۲۵) وَ أَسْتَعِینُکَ، فَصَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، وَ أَعِنِّی.
و از تو کمک می‌خواهم؛ پس بر محمّد و آلش درود فرست و کمکم کن.
(۲۶) وَ أَسْتَغْفِرُکَ لِمَا سَلَفَ مِنْ ذُنُوبِی، فَصَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، وَ اغْفِرْ لِی.
و نسبت به گناهان گذشته‌ام از تو درخواست آمرزش دارم؛ پس بر محمّد و آلش درود فرست و مرا بیامرز.
(۲۷) وَ أَسْتَعْصِمُکَ، فَصَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، وَ اعْصِمْنِی، فَإِنِّی لَنْ أَعُودَ لِشَیْ‌ءٍ کَرِهْتَهُ مِنِّی إِنْ شِئْتَ ذَلِکَ.
و از تو حفظ و نگهداری از شرور و آفات می‌خواهم؛ پس بر محمد و آلش درود فرست و حفظم فرما؛ زیرا اگر اراده‌ات به پاکی من از گناه تعلق گیرد، هرگز به آنچه آن را نمی‌پسندی، بازنگردم.
(۲۸) یَا رَبِّ یَا رَبِّ، یَا حَنَّانُ یَا مَنَّانُ، یَا ذَا الْجَلَالِ وَ الْإِکْرَامِ، صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، وَ اسْتَجِبْ لِی جَمِیعَ مَا سَأَلْتُکَ وَ طَلَبْتُ إِلَیْکَ وَ رَغِبْتُ فِیهِ إِلَیْکَ، وَ أَرِدْهُ وَ قَدِّرْهُ وَ اقْضِهِ وَ أَمْضِهِ، وَ خِرْ لِی فِیمَا تَقْضِی مِنْهُ، وَ بَارِکْ لِی فِی ذَلِکَ، وَ تَفَضَّلْ عَلَیَّ بِهِ، وَ أَسْعِدْنِی بِمَا تُعْطِینِی مِنْهُ، وَ زِدْنِی مِنْ فَضْلِکَ وَ سَعَهِ مَا عِنْدَکَ، فَإِنَّکَ وَاسِعٌ کَرِیمٌ، وَ صِلْ ذَلِکَ بِخَیْرِ الْآخِرَهِ وَ نَعِیمِهَا، یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ. ثُمَّ تَدْعُو بِمَا بَدَا لَکَ، وَ تُصَلِّی عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ أَلْفَ مَرَّهٍ هَکَذَا کَانَ یَفْعَلُ عَلَیْهِ السَّلَامُ.
ای پروردگارم! ای پروردگارم! ای بسیار مهربان! ای بسیار نعمت‌دهنده! ای صاحب جلال و اکرام! بر محمّد و آلش درود فرست. همۀ آنچه را از تو خواستم و مطالبه کردم و به‌خاطر آن به‌جانب تو روی آوردم، برایم مستجاب کن و برایم بخواه و مقدر فرما و حکم کن و به اجرا گذار و در آنچه برای من حکم می‌فرمایی، نیکی و خوبی مقرر کن و برایم در آن برکت قرار ده و به‌واسطۀ آن بر من تفضّل فرمای و به آنچه به من عطا می‌کنی، خوشبختم کن و از احسان و وسعتی که نزد توست بر من بیفزای. همانا تو واسع و کریمی و همۀ این مواهب را به خیر و نعمت آخرت پیوسته ساز، ای مهربان‌ترین مهربانان!
دعای ندبه
خواندن دعای ندبه در روز عید قربان بسیار فضیلت دارد.
قربانی کردن
قربانی کردن است که مستحب مؤکد است.
خواندن تکبیرات
خواندن تکبیرات است برای کسی که در منی باشد در پی پانزده نماز که نخستین آن‌ها نماز ظهر روز عید است و آخر آن‌ها نماز صبح روز سیزدهم و کسانی که در سایر شهرها هستند. پس از ده نماز از نماز ظهر عید تا صبح دوازدهم بخوانند و تکبیرات بر وفق روایت صحیحی از کتاب «کافی» این است:
اللهُ أَکْبَرُ، اللهُ أَکْبَرُ، لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ، وَاللَّهُ أَکْبَرُ، اللَّهُ أَکْبَرُ، وَلِلَّهِ الْحَمْدُ اللهُ أَکْبَرُ عَلَى مَا هَدَانَا اللَّهُ أَکْبَرُ عَلَى مَا رَزَقَنا مِنْ بَهِیمَهِ الْأَنْعَامِ، وَالْحَمْدُ لِلَّهِ عَلَى مَا أَبْلانا.
خدا بزرگ‌تر است، خدا بزرگ‌تر است از این که وصف شود، معبودی جز خدا نیست، خدا بزرگ‌تر است خدا بزرگ‌تر است از اینکه وصف شود، فقط ستایش ویژۀ اوست، خدا بزرگ‌تر است بر آنچه ما را هدایت فرمود، خدا بزرگ‌تر است بر آنچه به ما روزی داد از چهارپایان بی زبان و ستایش ویژۀ خداست بر آنچه ما را آزمود.
مستحب است تکرار این تکبیرات به‌دنبال نمازها به‌قدر امکان و خواندن آن پس از نمازهای مستحب.
لازم به ذکر است در نرم‌افزار نسیم رضوان، بخشی تحت عنوان مفاتیح‌الجنان برای کاربران تهیه شده است. برای مشاهدۀ دعاها، زیارات و اعمال سایر ماه‌ها می‌توانید به این بخش مراجعه کنید.
